26.09.2013’te Milliyet’te yayınlanan yazım…
“Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın.
Bu şehir arkandan gelecektir.”
Bu tanıdık dizeler Konstantinos Kavafis’e ait. Cevat Çapan’ın etkileyici çevirisiyle dilimize dönüşen “Şehir” adlı bu şiirin yaratıcısı yüce şair Kavafis’in bu yıl doğumunun 150. yıldönümü. Zorlu Center’ın yeni açılan Performans Sanatları Merkezi’nde dün akşam, dünyaca ünlü Yunan asıllı şairin şanına yakışır bir şekilde kutlandı doğum günü. Yunan besteci Alexandros Karozas’ın hayata geçirdiği “Kavafis Project” adlı konserde, Kavafis’in şiirleri Yorgos Dalaras’ın seslendirdiği şarkılar ve Okan Bayülgün’ün okuduğu dizelerde hayat buldu. Konserden önce Karozas, Dalaras ve Bayülgen ile bir araya gelerek Kavafis’i ve bu projeyi konuştuk.
Provalar sırasında üç sanatçıda da farklı bir heyecan vardı. Dalaras, kadife gibi sesiyle dünya çapında tanınan bir Yunan şarkıcı. Akdeniz, Ege, Balkanlar‘dan gelen tınıların bulunduğu şarkıları dışında latinden rembetikoya, geleneksel Yunan müziğinden büyük müzisyenlerle yaptığı düetlere kadar müziğin farklı alanlarında kendini kanıtlamış bir sanatçı. Kavafis’in şiirlerini besteleyerek yeniden yorumlayan Karozas ile dostlukları çok uzun yıllar öncesine uzanıyor. Aynı şekilde Karozas’ın “kardeşim” dediği Bayülgen ile arkadaşlığının da eski bir geçmişi var. Dalaras ile Bayülgen daha önce tanışmamış olsa da Kavafis sayesinde yolları İstanbul’da kesişmiş.
30 yılda senfoni oldu
Kavafis ise Yunan bir ailenin çocuğu olarak İskenderiye’de 1863 yılında doğdu. Yolu İstanbul, Atina, Paris ve Londra’dan da geçse uzun yıllar İskenderiye’de yaşayan Kavafis, şiirlerinde bu coğrafyanın geçmişini ve Antik Yunan tarihini ele aldı. Yunan besteci Karozas, daha 17 yaşındayken Almanya’da yaşadığı sırada Kavafis’in şiirlerini bestelemeye başladığını anlatıyor: “Yavaş yavaş bazı melodiler yaratmaya başladım. 30 yıl sonra senfoniye dönüştü. Sonradan başka insanlar da dahil oldu; o yüzden adı ‘Kavafis Projesi’. Evet yaratıcı benim, ama benden önce de Kavafis yaratıcısıydı. Kavafis artık yaşamıyor ama şiirleri zamansız!”
Şarkıcı Dalaras da Karozas ile bundan 15 yıl önce Kavafis için aynı heyecan ve tutkuyu duyarak bu projeye başladıklarını belirtiyor. “Kavafis ile aynı zaman içinde yaşayamadığı için şanssız olan kuşağımız, bilgeliği ve gücünü Kavafis’in şiirleri üzerinden yaşayabiliyor. Kavafis, bize ince bir iple bağlı ve dünyamız etrafında dönüyor” diyen Dalaras ekliyor: “Dilleri, kökleri, sınırları aşan bir şair. Şiirleri hiç başlamıyor ve bitmiyor. Hayat ve ölüme dair çok ilginç bir anlayışı var. Hayat ve ölümün, her anın yeniden yaratılması anlamına geldiğine inanıyor. Gündelik hayattaki olağan şeylerden bahsetse de bunları doğaüstü gibi gösteriyor.”
De Niro da okuyacak
Şarkılarını bestelerken Kavafis’in şiirlerinden nasıl ilham aldığını sorduğumuz Karozas ise şu cevabı veriyor: “Kavafis’in Yunan dilini kullanış şekli çok etkileyici. O bir dahi! Yunanca bilmiyorsanız bunu açıklaması çok zor ama Bertolt Brecht bile Kavafis’ten bahsediyordu. Çok az kelimeyle, bu kadar çok şey söylemek çok zor!” Bu proje için Karozas, Türkiye’de Okan Bayülgen’le olduğu gibi başka ülkelerde başka sanatçılarla işbirliği yapıyor. New York’ta Robert De Niro ile çalışacağı için sabırsızlanmakta. İngiltere’de ise bu isim Sean Connery olacak.
Karozas’a göre yakın arkadaşı Bayülgen, bir aktör olduğu için şiire hayat veriyor, sesi ve karakteriyle şiire daha çok duygu yüklüyor. Dalaras ise ünlü oyuncunun çok sempatik ve enerjik olduğunu belirterek sesinin tam da Kavafis’in şiirlerine uygun olduğunu vurguluyor: “Sesinin derinliği çok etkileyici ve şiir için çok uygun. Kavafis, Okan’ı dinleyebilseydi şiirlerine can veren sesin bu olmasını isterdi.” Bayülgen ise uzun zamandır canlı takip etmek istediği bu konseri yine izleyemeyecek olmasından şikayetçi: “Karozas’ın bu müthiş eseri ve Kavafis’e tekrar müzikle can verdiği bu konserleri için gidip izleyebilsem diye düşünürken kendimi projenin işinde buldum.”
Gecede Kavafis’in yaklaşık 10 şiirini seslendiren Bayülgen de Karozas’la olan dostluğuna değiniyor ve beraber seyahat ettiklerini, Almanya ve Yunanistan’da bulunduklarını aktarıyor. Bayülgen’in “şiir seven ya da sevmeyen herhangi bir adamın hayatını değiştirebilecek şiirler yazmıştır” dediği Kavafis’le ilgili Karozas ise son olarak şunları söylüyor: “Hayat denilen şey çok önemli ve biricik! Kavafis, bu hayatta yapabileceğiniz kadarını yapmanız gerek demiştir. Yapamıyorsanız da en azından denemelisiniz.”