23.Mayıs.2013’te Milliyet’te yayınlanan röportajımdan…
İstanbul’da olan Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Başkanı Sang-Hyun Song, sorularımızı yanıtladı. UCM, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım ve savaş suçlarını inceliyor. 2009‘dan beri başkanlık görevini yürüten Güney Koreli Song, mahkeme savcılarının Mavi Marmara için ön araştırma yürüttüğünü belirtti. Dünyanın ilk uluslararası mahkemesi olan UCM, 2002 yılında yürürlüğe giren Roma Statüsü ile kuruldu. Merkezi Lahey’de olan kurum için, 99 ülkeden 750 kişi çalışıyor. Roma Statüsü’nü imzalayan 122 ülke arasında ise Türkiye bulunmuyor.
UCM, İsrail’in Mavi Marmara’ya yaptığı baskınla ilgili bir ön araştırma başlattı. Süreç nasıl ilerleyecek?
8 gün önce UCM savcıları, Gazze’ye gitmekte olan ve insani yardım taşıyan gemide 31 Mayıs 2010’da gerçekleşen olaya dair UCM’ye taraf olan Komor Birliği devletinden bir başvuru aldı. Başvuruda savcıların mahkemenin yargı alanında gerçekleştiği iddia edilen suçları araştırması talep edildi. UCM’nin tam ölçüde bir araştırma başlatıp başlatmamaya karar verilmesi için savcılar bir ön araştırma yürütüyor. Bütün bu süreç, Roma Statüsü’nün katı kuralları ve kanıtlar çerçevesinde gerçekleşecek.UCM’nin bir yargıcı olarak daha fazla yorum yapmam uygun olmayacaktır.
Filistin’in UCM’nin yargı yetkisini tanıdığını 2009’da ilan etmesinin ardından, UCM savcısı Filistin’in devlet olup olmadığına karar verme yetkisi olmadığını belirtip konuyu Birleşmiş Milletler’e (BM) göndermişti. BM’nin Filistin’e “üye olmayan gözlemci devlet” statüsü vermesiyle Filistin Roma Statüsü’ne taraf olabilecek mi?
Roma Statüsü’nün onaylanması, tanınan bütün devletlere açıktır. Standart süreç gereği Roma Statüsü’ne taraf olmak BM Genel Sekreterliği’nin onayını gerektirir. BM Genel Sekreterliği’nin başvuran tarafın uluslararası antlaşmalara katılmasıyla ilgili şüphesi varsa BM Genel Meclisi’ne bu konuda danışabilir. Filistin’in böyle bir gayesinin olması, Filistinli yetkililerin kararına bağlı, UCM’nin değil.
UCM’nin daha önce bu sebeple reddettiği, İsrail’in Gazze’deki faaliyetleriyle ilgili dava açılması talebinin gözden geçirilmesi gündemde var mı?
UCM, uluslararası bir hukuk kurumu, bir suç mahkemesi. Bu yüzden yargıyla ilgili kararlar veriyor, siyasi değil. O yüzden bu taraf devletler tarafından gözden geçirilmeli, mahkeme tarafından değil.
UCM, Suriye’deki insani kriz için harekete geçecek mi?
Suriye, UCM’ye taraf devlet değil. Üye devletlerden herhangi bir başvuru olmaması ya da Suriye’nin UCM’ye taraf olmaması takdirinde, UCM’nin bu konuda bir yargı yetkisine sahip olabilmesi Darfur, Sudan ve Libya’da olduğu gibi BM Güvenlik Konseyi’nin başvurusu sonucu olabilir.
İnsan hakları grupları, Kenyalı tanıkların ifadelerini korkup geri çekmeleri konusunda endişelerini dile getirdi. UCM tanıkları nasıl koruyor?
Gerektiğinde tanıkları korumak için bir program yürütüyor. Tanığın kimliğinin ve güvenliğinin korunması, mahkeme salonunda kanıt sunarken görünmelerini engellemek gibi önlemleri içeriyor. Tanığın yerinin değişmesine de karar verilebilir. Devletler için Roma Statüsü’nü imzalamakla iş bitmiyor, tanık koruma antlaşmasını yürürlüğe sokmaları gerek. Sizin ülkeniz de mahkemeye taraf olursa bunları talep edeceğiz.
Çocukken Kore Savaşı’nı deneyimlemiş olmak mesleğinizi nasıl etkiliyor?
Uluslararası ceza hukukuna odaklanmamı, 1950’lilerin başında kendi ailemin başına gelenler teşvik etti. Savaşın trajik yanlarına tanık olduğumda 8 yaşında küçük bir çocuktum. Ailem çok fazla sıkıntı çekti. Savaşın masumları nasıl etkilediğini gördüm. Bu yüzden her zaman kurbanların adaleti hak ettiğine ve bir yerdeki adaletsizliğin bütün dünyadaki barış ve istikrarı tehlikeye soktuğuna inandım. Dünya bu suçları engellemek için biraraya gelmeli.