28.Mart.2014’te Milliyet’te yayınlanan yazım…
Kentsel dönüşüme uğrayan mahallelerde araştırma yapan Doç. Dr Türkün, kentsel dönüşümün dar gelirli aileler üzerinde büyük bir yük oluşturduğunu, mahallelilerin yeterli bilgi alamamaktan şikayetçi olduğunu anlatıyor.
Türkiye’nin kentsel dönüşümle ilgili en kapsamlı araştırmalarından “Mülk Mahal İnsan: İstanbul’da Kentsel Dönüşüm” İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları tarafından yayınlandı. Doç. Dr Asuman Türkün liderliğindeki ekip tarafından Haziran 2008 ve Ekim 2010 tarihleri arasında yürütülen araştırma, Başıbüyük, Derbent, Aydınlı, Tarlabaşı, Tozkoparan ve Bezirganbahçe bölgelerini içeriyor. Türkün, mahallelerdeki 1362 haneden 6 bin 101 kişiyle yapılan anketlerden yola çıkan araştırmayla ilgili sorularımızı yanıtladı.
– Bu mahallelerde yaşayanların en çok kaygı duyduğu konular nedir?
Borçlanma ve borç ödeme güçlüğü başta geliyor; ailelerin ekonomik koşulları ve hane gelirleri hesaba katıldığında bu son derece gerçekçi bir kaygı. TOKİ’nin dahil olduğu dönüşümlerde, genellikle bankaya aylık 400 TL civarında borç ödeme zorunluluğu ve apartman yaşamının getirdiği ek maliyetler dar gelirli hane halklarının çoğu için zorlayıcı. Kiracılar arasında ise ucuz kiralık ev bulamama kaygısı öne çıkıyor. Sosyal ilişkilerin kaybedileceği kaygısı, kentsel dönüşüme ilişkin yeterli bilgi verilmediği ve fikir sorulmadığı noktasında ciddi şikayetler var.
– En çok hangi mahalleler bu değişimden etkilendi?
Tarlabaşı’ndaki yıkımlar sırasında yaptığımız görüşmeler, hanelerin hepsinin ciddi kayıplara uğradığını gösteriyor. Baskı ve konutlar için yapılan yetersiz ödemeler, dar gelirli mülk sahiplerinin konutlarını ve birikimlerini kaybetmelerine yol açtı. Zor koşullarda mülk sahibi olmuş ailelere yeni bir yaşam kuracak ödeme dahi yapılmamış, kiracılar ise sadece taşınma parası verilerek hızla mahalleden tahliye edilmiştir. Ayazma ve Tepeüstü’ndeki gecekondulardan tahliye edilen 1400 aile Bezirganbahçe’deki TOKİ Bloklarına yerleştirildi. 2009 yılının sonunda 600 civarında ailenin borçlarını ödeyemeyerek bu bölgeden ayrıldığı, diğer bir deyişle “mülksüzleştiği” görülmüştür. İş kayıplarının yaşandığı dönemlerde banka borçlarını ödemek imkansızlaşmakta ve banka konutlara el koymaktadır. Mülksüzleşme yaşanmadığı koşullarda ise ciddi bir yoksullaşmanın yaşandığını ifade etmemiz gerekir.
– Kentsel dönüşüm, mahallelinin siyasete katılımını nasıl etkiledi?
Dönüşüm tehdidini yakından hisseden ve bu konuda bir miktar bilgilendirmenin yapıldığı mahallelerde derneklerin kurulduğu, insanların evlerinin yıkılmasını engellemek veya dönüşümün mağduriyet yaratmaması için mücadele verdiği görülmekte. Hemen hemen bütün mahallelerde kentsel dönüşümle bağlantılı dernekler var. Mahalle sakinlerinin giderek daha politik ve daha sert bir muhalefet oluşturduğu gözleniyor.