21.Mayıs.2013’te Milliyet’te yayınlanan röportajım…
Türkiye’de barış süreci devam ederken diğer ülkelerde yaşanan benzer deneyimler örnek teşkil edebiliyor. Ateşkes ilanının ardından PKK 8 Mayıs’ta çekilmeye başladı. Barış sürecinin aşamalarının ne olması gerektiği tartışılırken İspanya’da ETA’nın ateşkes duyurusunun ardından bağımsız bir uluslararası komisyonun kurulduğu görülüyor. Uluslararası Tahkik Kurumu (International Verification Commission – IVC) adlı bu organizasyon ateşkesin koşullarına uyulduğunu kontrol etmek amacıyla Bask toplumunun talebi üzerine meydana getirildi. IVC’nin yedi kişiden oluşan üyelerinden, eski İşçi Partisi çalışanı Hollandalı siyasetçi Fleur Ravensbergen komisyonun misyonuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.
IVC neden kuruldu? Asıl amacı nedir?
IVC, Eylül 2011’de ETA’nın 10 Ocak 2011’de ilan ettiği ateşkesi doğrulamak için kuruldu. ETA, Ekim 2012’de şiddete kesin olarak son verdiğini açıkladı. IVC’nin amacı da bu sözlerin tutulup tutulmadığını tetkik etmek.
IVC’nin barış sürecindeki rolü nedir?
Bu komisyonun görevi, ETA’nın ateşkes ve şiddete son verdiğine dair sözüne bağlılığını soruşturmak. Bunu da Bask toplumu, siyasi partileri, sendikalar, ticaret odaları ve Kilise’nin temsilcileriyle düzenli olarak iletişim kurarak yapıyor. Ateşkes ile ilgili raporları alıyor, bu raporların doğruluğunu kontrol ediyor, ardından da ya kamuya açık raporlar yayınlıyor ya da gerekli aktörlerle iletişime geçiyoruz.
IVC’nin uluslararası bir organizasyon olarak barış sürecine asıl katkısı nedir?
IVC, benzer durumlarda tecrübeleri olan eski bakanlar, generaller ve diplomatlardan oluşan nötr bir uluslararası komisyon. Hem şiddetin sona erdiğini control ediyor hem de Bask toplumuna barışın sağlamlaştırılması için güven veriyor.
ETA şimdiye kadar hiç ateşkesi zarara uğratan bir eylemde bulundu?
ETA, ateşkesi hiç ihlal etmedi. IVC ile ETA’nın ateşkese dair bazı konularda görüş ayrılıkları var. Mesela, ETA üyelerinin kendilerini korumak kişisel silah taşıyıp taşımaması gerektiği gibi. Ama IVC bu konuları yapıcı bir şekilde direct ETA ile iletişime geçerek çözümledi ve IVC de ETA’nın sözünde durduğunu gözlemledi.
Barış süreci şu an hangi aşamada?
ETA’nın hiçbir eylemde bulunmamasının üzerinden üç yıldan fazla geçti. Bask toplumu şiddetin Bask ülkesine dönmeyeceğinden emin. Bu bağlamda barış sürecinin devam edebilmesi için, ilgili büyün aktörlerin Bask ülkesindeki barışın sağlamlaşması için ileri adımları atması gerek. Daha önce de belirttiğimiz gibi gerekli adımların atılması için öncelikli olarak ETA’nın askeri yapısını çözmesi ve ETA’lı mahkumların durumlarının iyileştirilmesi gerek.
Sürecin hangi aşamasında ETA’nın silahları bırakması gerekiyor?
İki yıldan fazla bir süredir devam eden ateşkes ile birlikte toplumda ETA’nın silahsızlanmaya başlaması gerektiğine dair bir beklenti var. ETA’nın kendisi de silahsızlanmanın gündeminde olduğunu söyledi. Bask ülkesindeki barışın kurulması için bütün gerekli aktörlerin bir an önce atılması gereken adımları atması gerekiyor.
İspanya hükümetinin barış sürecine yönelik tavrı nasıl?
İspanya hükümeti ve ETA arasında direkt bir iletişim yok. Fakat İspanya hükümeti ateşkesin devam etmesini istiyor.
ETA’nın barış görüşmelerinde ilerlemek adına yönelttiği talepler neler?
ETA’nın İspanya ve Fransa hükümetleri ile görüşmek istediği konular şöyle: askeri yapıların çözülmesi, silahsızlanma, mahkumlar ve bölgenin askerden arındırılması. Ama IVC olarak bizim tek görevimiz ateşkes ile ilgili konularla ilgilenmek.
Bask toplumunun barış sürecine yönelik tavrı nasıl? Destek veriyorlar mı? Memnunlar mı?
Bask toplumu ülkedeki barışın sağlanmasına yönelik gösterilen bütün çabalardan yana bir tavır sergiliyor. Yıllarda şiddetten ötürü çok acı çektiler ve şimdi bunun bedelinin ne olduğunu görüyorlar. Birçoğu şiddetin geçmişe dair bir şey olduğunu hissetse de, Bask halkının insanlarının sağlıklı bir şekilde birlikte yaşayabilmesi için hala önemli adımlar atması gerek.
İspanya’nın geri kalanının tepkisi nasıl?
İspanya’nın geri kalanı da Bask’ta barışın sağlanmasından yana. Ancak ekonomik kriz ve İspanya’yı bekleyen diğer zorluklarla beraber, barış ve birlikte yaşam Bask ülkesindeki kişilere daha yakın.
İspanya ve Türkiye’nin barış süreci arasındaki farklılıklar ve benzerlikler neler?
Her durum politik ve tarihsel olarak benzersizdir. Benzerlikler kurmak için iki durum arasında da çok sayıda farklılık var. Ancak ortaya çıkabilecek ortak konular da bulunuyor. Her iki durumda da, kabul edilir bir zemine ulaşmak için bütün aktörler arasında güvenin kurulması gerekl. Bu tarz çözümler her zaman bütün tarafların diğerlerinin ihtiyaçlarını ve sınırlarını anlaması sayesinde gerçekleşir. Her iki durumda da şiddetin sona ermesi için mahkumların durumu, silahsızlanma ve tarafların verdiği sözlerde durması önemli konular arasında yer alıyor.